آبسه مقعد یا آبسه آنورکتال، به بروز آبسه در اطراف مقعد و یا درست در سوراخ مقعد ( یا در جداره راست روده) اطلاق می شود. به بیانی دیگر می توان گفت هرگاه دهانه غده هایی که در نزدیکی مقعد هستند بسته شوند، غده دچار عفونت شده در نتیجه متورم و حاوی چرک خواهد شد و آبسه پدید می آید.

علل ایجاد آبسه مقعد

آبسه مقعدی در اغلب موارد به علت وجود باکتری های استافیلوکوک و اشرشیاکولی در ناحیه ی مقعد بروز کرده و گاهی اوقات نیز ناشی از برخی قارچ ها ایجاد می شود.به طور می توان گفت ایجاد آبسه در مقعد دو علت کلی دارد :

• عفونت های منتقله از راه جنسی
• غده های مقعدی مسدود شده

اما گروهی از افراد هستند که به علت دارا بودن شرایط خاص خود احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند از جمله ی آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• کولیت
• بیماری روده التهابی مانند بیماری کرون یا کولیت زخمی
• دیابت
• دیورتیکولیت
• بیماری التهابی لگن (PID)
• رابطه جنسی مقعدی
• استفاده از داروهایی مانند پردنیزون
• ایدز
• بارداری
• سل
• آپاندیسیت
• شقاق مقعدی
• قرار دادن اجسام خارجی در داخل مقعد
• بیماری‌ های مقاربتی

علائم آبسه مقعد

این بیماری به سبب مشترک بودن علائم با بیماری سرماخوردگی ممکن است به اشتباه تشخیص داده شود، پس توجه به علائم و مراجعه به پزشک جهت تشخیص آن امری ضروری است. مهمترین علائم ایجاد آبسه در مقعد به این شرح است:

• درد به هنگام لمس راست روده یا درد ضربان دار
• تب
• قرمزی و التهاب و یا ورم بافت های اطراف مقعد
• بدن درد
• بی اشتهایی
• درد شدید در لبه مقعد
• یبوست یا درد ناشی از حرکات روده
• خروج خون و چرک

 

تشخیص و معاینه آبسه مقعد

اگر دچار علائم غیر قابل کنترل از این بیماری شده اید لازم است برای درمان آن اقدام نموده و به پزشک مراجعه کنید. تشخیص این بیماری از طریق معاینه بالینی توسط پزشک انجام می شود. در برخی موارد آزمایش خون، ادرار و تست های تصویربرداری خاص مانند MRI در تشخیص بیماری به پزشک کمک خواهند نمود. برای تشخیص آبسه مقعدی توجه به نکات زیر الزامی است.

• درد با ضربان در ناحیه ی رکتوم
• شواهد خارجی آبسه ( برای مثال سفتی قابل لمس یا حساسیت احساس درد در صورت لمس ناحیه ی مقعد و اطراف آن )
• شواهد سیستمیک ( مثل عفونت )

درمان آبسه مقعد

آبسه مقعدی در صورت عفونت و عدم تخلیه آن لازم است توسط پزشک متخصص در این زمینه تخلیه شود. پزشک با بهره گیری از بی حسی یا بیهوشی عمومی عفونت ایجاد شده را تخلیه می کند تا از شدت درد بیمار کاسته شود. پس از درمان لازم است همراه با مصرف چرک خشک کن های تزریقی و خوراکی،روزی 3 یا 4 مرتبه به مدت 20 دقیقه در لگن آب گرم حاوی بتادین بنشینید تا از عفونت مجدد زخم جلوگیری شود.سایر دارو های مورد نیاز پس از تخلیه آبسه مقعدی شامل داروهای ضد قارچ و مسهل است زیرا یبوست بیماری را تشدید می کند و لازم است مدفوع به طور کامل از بدن بیمار خارج شود تا از عود مجدد عفونت جلوگیری شود.

همچنین جهت کاهش درد آبسه مقعدی پس از تخلیه استفاده از صفحه های گرم کننده و کمپرس آب گرم و یا مصرف مسکن موثر است. بعد از درمان آبسه مقعد لازم است موارد زیر را رعایت نمایید:

• بهتر است تا بهبودی کامل از توالت فرنگی استفاده نکنید.
• با مصرف مواد غذایی حاوی فیبر از بروز یبوست جلوگیری کنید.
• پس از دفع مدفوع خود را با آب گرم بشویید.
• هیچ گاه دفع مدفوع را به تاخیر نیاندازید
• پیاده روی را جز فعالیت های روزانه خود قرار دهید.
• از مصرف صابون های معطر خودداری کنید.

درمان خانگی آبسه مقعد

استفاده از درمان های خانگی در برخی از موارد و در صورتی که میزان عفونت کم باشد، می تواند به درمان آبسه مقعد کمک نماید همچنین استفاده از این درمان ها می تواند میزان عفونت و التهاب ایجاد شده ناشی از آبسه را کاهش دهد. برخی از روش های درمان خانگی آبسه مقعدی به این شرح است:

زنجبیل

برای این منظور چند تکه زنجبیل تهیه نموده و آن قدر آن را بجوشانید تا نرم شده و به شکل خمیر درآید، سپس مقداری چربی یا پی گاو را ذوب نموده و با آن مخلوط کنید تا به شکل شیاف درآمده و هر شب مقداری از آن مورد استفاده قرار دهید.

آب کلم

آب کلم دارای ماده ای به گلوماتین است که در عملکرد طبیعی روده بسیار موثر خواهد بود،برای این منظور مقدار آب کلم را تهیه نموده و روزی یک الی دو بار میل کنید. آب کلم با نرم کردن مدفوع از ایجاد یبوست جلوگیری نموده و درد ناشی از آبسه مقعدی را کاهش می دهد.

کمپرس آب گرم

کمپرس گرم گردش خون در این ناحیه را افزایش داده و چرک و عفونت موجود در ناحیه ی درگیر را رقیق می نماید که این امر در کاهش درد ناشی از این بیماری موثر است. آبسه های کوچکتر به کمپرس آب گرم پاسخ مثبت داده و به سرعت درمان می شوند.

ویتامین C

این ویتامین نقش موثری در درمان آبسه مقعد داشته و آن را از پیشرفت و ایجاد فیستول مقعدی در امان می دارد، مصرف روزانه 1000 میلی گرم از این ویتامین توصیه می شود زیرا بیشتر از این مقدار موجب اسهال و آسیب بیشتر این بیماری می شود.

گیاه بارهنگ

برای استفاده از این گیاه برگ آن را در آب داغ بریزید و سپس خورد کرده و بر روی آبسه قرار دهید، محل ایجاد عفونت را به وسیله فویل بپوشانید. در کنار استفاده از این روش استفاده از دمنوش گیاه افسنطین نیز توصیه می شود.

سبوس گندم

مقدار سبوس گندم در یک پارچه توری بریزید، سپس آن را در چهار لیتر خیس کنید  و اجازه دهید برای 12 ساعت خیس بخورد، سپس بدون آنکه کیسه سبوس را خارج کنید آب آن را گرم نموده و برای 5 یا 6 دقیقه در آن بنشیند و سپس محل مقعد را به آرامی خشک کنید. این روش را باید روزانه تکرار کنید.

نارون

این گیاه یکی از بهترین درمان ها برای  کاهش التهابات آبسه مقعدی به شمار می رود، مصرف چای نارون لوله های گوارشی را با یک لایه محافظ مخاط پوشش می دهد و از آسیب های بیشتر آن جلوگیری می کند. اما این روش تنها جنبه کنترلی و حفاظتی داشته و در درمان قطعی این بیماری موثر نخواهد بود.

سنفیتون

این گیاه دارای گلبرگ هایی به رنگ های سفید، آبی و بنفش است که می توانید  آن را به صورت پودر و یا همراه با روغن جوانه گندم تهیه نموده و بر روی موضع استعمال کنید. این دارو علاوه بر تسکین علائم آبسه مقعدی از جمله کاهش درد می تواند در درمان این بیماری نیز موثر واقع گردد.

مصرف فیبر

مصرف این ماده غذایی کمک بسیاری به درمان این بیماری می نماید، زیرا که ایجاد یبوست جلوگیری خواهد نمود و این امر تاثیر بسیاری در درمان آبسه مقعد دارد.از جمله مواد دارای فیبر می توانیم  به انواع میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات، نان گندم و جو دوسر اشاره کنیم.

عرق بومادران

یکی از دیگر از مواردی که در درمان آبسه مقعد موثر است، عرق بومادران می باشد برای انجام این درمان لازم است مخلوطی از نصف استکان عرق بومادران و نصف استکان آلوئه ورا تهیه نموده و قبل از هر وعده غذایی مصرف کنید.

اسفرزه

برای انجام این روش درمانی لازم است، بعد از وعده های شام و نهار دو قاشق غذاخوری اسفرزه، را یک لیوان آب شیرین شده بریزد و اجازه دهید تا لعاب دهد و میل کنید. توجه داشته باشید بعد از خوردن آن حتما یک لیوان آب نیز میل کنید.

تبدیل آبسه مقعد به فیستول

در برخی از موارد ممکن است آبسه مقعدی به بیماری فیستول تبدیل شود و یا اینکه بدون هیچ نشانه ی قبلی از آبسه فرد به این بیماری مبتلا گردد.فیستول مقعدی را می توانیم اتصال غیر طبیعی میان دو بافت یعنی پوست اطراف مقعد و مقعد ( آنوس یا رکتوم ) معرفی کنیم. انواع فیستول به این شرح است:

• در صورتی که فیستول از عضله اسفنکتر خارجی بگذرد، از نوع HIGH است.
• در صورتی که فیستول مسیر کوتاهی داشته و اسفنکتر خارجی را در برنگیرد از نوع LOW می باشد.

پس از تخلیه آبسه حدود دو هفته زمان نیاز است تا علائم بیماری به طور کامل محو شوند اما در صورتی که دهانه ایجاد شده برای تخلیه ( چه به صورت خود به خودی و چه از طریق جراحی برای تخلیه ) بسته نشود، فیستول مقعدی ایجاد می گردد. این مجرای باعث می شود محتویات روده بزرگ به سطح پوست راه پیدا کرده و موجب عفونت و بروز مجدد آبسه مقعدی شود. بهترین راهکار درمان فیستول مقعدی، لیزر درمانی است.  برای آشنایی بیشتر با این روش درمانی به مقاله درمان فیستول با لیزر در کلینیک زارعی مراجعه کنید.

پیشگیری از ابتلا به فیستول با درمان آبسه مقعد

همان طور که ذکر کردیم یکی از مهمترین علل ایجاد بیماری های ناحیه ی مقعد مانند شقاق و فیستول، ابتلا به آبسه و عدم درمان به موقع آن می باشد از همین روی توصیه می کنیم، جهت پیشگیری از ابتلا به فیستول مقعدی در صورت مشاهده هر یک از علائم آبسه مقعدی مثل درد، تورم، قرمزی و … جهتدرمان آبسه مقعدی و جلوگیری از عفونت های شدید این بیماری به پزشک متخصص مراجعه نمایید.